پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع):
به مناسبت چهلمین روز رحلت عالم ربانی حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین محمد حسن عظیما(ره)، مدیر سابق حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم(ع) و امام جماعت این بارگاه ملکوتی، به گفت و گو با حجت الاسلام و المسلمین شاهچراغی، امام جمعه شهرستان ری پرداخته ایم که این گفت و گو بعد از ذکر مقدمه ای در ادامه خواهد آمد.
به گزارش روابط عمومی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع)، حجت الاسلام و السلمین محمد حسن عظیما متولد 1332 در شهر تهران بود.
وی فرزند مردی مؤمن و نجار بود و همچنین از همان کودکی برای کسب حلال مشغول فعالیت در بازار تهران شد.
ورود او به بازار همان و استفاده از منابر مدرسه ملا محمد جعفر بعد از نماز مغرب و عشا همان؛
وی با حضور در این مدرسه و آشنایی با نفس قدسی استادی چون حجت الاسلام و المسلمین مجتهدی تهرانی به امور حوزوی مشغول شد و عمر خود را در این راه صرف کرد.
حجت الاسلام عظیما شاگردی اساتیدی چون حجج اسلام و آیات عظام اعتمادی، ستوده، جاودان، علوی گرگانی و فاضل لنکرانی را نموده و بر خوشه چینی ساحت علم و معرفت حوزوی مشغول شد.
ایشان بعدها برای کسب علوم تخصصی فقهی و فلسفی در محضر اساتیدی چون آیات عظام گلپایگانی، جواد تبریزی، انصاری شیرازی و جوادی آملی تلمذ نمود.
علاقه وافر ایشان برای خدمت به مردم تهران، وی را به تهران برگرداند و با پیروزی انقلاب اسلامی در شهر دماوند به دعوت امام جمعه ی این شهر مشغول تبلیغ شد.
علاقه و استعداد بالا و ذهن پویا و فعال ایشان موجب شد تا از همان ابتدای اشتغال به تحصیل، تدریس را نیز دستور کار قرار داده و مشغول به تدریس علوم حوزوی باشد.
آنان که شیخ محمد حسن عظیما را از نزدیک میشناسند میدانند که وی از تراز علمی بالایی برخوردار بود و در زمره عالمان فاضل و دانشوری بود که در گمنامی و بی ادعایی زیست میکرد و زندگی می گذراند.
خصوصیت بارز ایشان موجب شد تا به عنوان یک متخصص در حوزه ی علوم دینی و مدیریت طلاب به عنوان مدیر مدرسه علمیه در شهر دماوند سالها خدمت نماید.
بعد از خدمت طولانی در دماوند به تهران بازگشت و به عنوان امام جماعت حرم عبدالعظیم حسنی(ع) مشغول به فعالیت دینی شد.
حضور در محضر او، محضر علم و اخلاق بود
حجت الاسلام و المسلمین شاهچراغی امام جمعه شهرستان ری یکی از کسانی است که از سال های دور همراه و دوست مرحوم عظیما(ره) بوده و نکات مهم و نشنیده ای از زندگی پربرکت این عالم ربانی را به یاد دارد، وی از نحوه آشنایی خود با حجت الاسلام عظیما(ره) اینگونه میگوید: آقای عظیما رحمت الله علیه واقعا یک روحانی فاضل و خلیق و دوست داشتنی و بسیار مهربان بود و به حقیقت از این جهات ناشناخته بودند. بنده در شهرستان دماوند وقتی که مدرسه و حوزه علمیه امام صادق(ع) را تأسیس کردم، آقای عظیما دوستی داشتند به نام مرحوم حاج حبیب حسینی که خانواده بسیار انقلابی بودند و در مسجد فاطمیه فعالیت می کردند و مرحوم شهید مهدی شاه آبادی فرزند مرحوم شاه آبادی بزرگ، استاد امام (ره) به آن مسجد رفت و آمد داشتند و تابستانها این مسجد پایگاهی بود برای بچه های انقلابی و حزب اللهی که آقای عظیما هم گه گاهی بواسطه دوستی با آقای حسینی به این مسجد می آمدند. طی یکی از این سفرها که ایشان به دماوند داشتند؛ در یک نماز جمعه ایشان را دیدم و با هم آشنا شدیم. وی ادامه داد: از ایشان پرسیدم که کجا هستید که گفتند در قم حضور دارند و من خواستم که در حوزه علمیه امام صادق(ع) تدریس داشته باشند و ایشان با توجه به اینکه دماوند شهرستان خوش آب و هوایی هم بود از این موضوع استقبال کردند که این اتفاق و موضوع مربوط به سال 1362 هست و بعد از شروع تدریس ایشان در حوزه که همراه با اخلاق و رفتار طلبگی بود، خیلی زود به محبوبیت و انس و الفت با طلبه ها رسیدند و چندین سال در آنجا حضور داشتند.
امام جمعه شهرستان ری در بیان سیره اخلاقی آن عالم ربانی ادامه می دهد: آقای عظیما بعنوان یک عالم حقیقی بود و توقعی هم که بواسطه روایات از علمای دین می رود در نزد ایشان موجود بود و بسیار آدم متواضعی بودند که با این روحیه تواضع در حالیکه یک مدرس عالی و روحانی فاضل و ملا بودند، اما به اندازه سر سوزنی در این روحانی تکبر و خود بینی دیده نمی شد.
وی افزود: او با همه رفیق بود و با همه انس داشت. آن قدر با همه مهربان بود که در همان دماوند به دلیل ارتباطات شخصی که با اهالی و کسبه بازار ایجاد کرده بود، مردم او را تکریم می کردند و او انس حقیقی با مردم داشت که هر کس که با ایشان مأنوس می شد، با توجه به ویژگیهای مهربانی، خلیق، تواضع و فروتنی بسیاری که دارا بودند، در دل او جای می گرفت.
حجت الاسلام و المسلمین شاهچراغی در خصوص جاذبه آن مرحوم میان طلاب اظهار داشت: در طول سالهایی که من با ایشان مأنوس بودم، خشم را در ایشان ندیدم و یادم نمی آید که اوقات ایشان تلخ شده باشد و بخواهد با تندی برخورد کند و معمولا با مهربانی و خنده رویی و با تبسم به بچه ها و طلبه هایی که در مدرسه بودند برخورد می کرد و کار ایشان به دلیل اینکه کار پایه ای در حوزه انجام می دادند، بسیار حساس و نقش ایشان در جذب طلبه ها بسیار تأثیر گذار بود که حتی علی رغم رفتار تند بعضی از مدیران با طلبه ها، حاج آقای عظیما در نگهداشت و جذب طلبه های جوان بسیار نقش مؤثری ایفا می کردند.
وی اینگونه ادامه داد: به دلیل همان خلیق بودن، با توجه به اینکه منزل او هم کنار حوزه بود، بیشتر اوقاتِ خودش را در کنار طلبه ها می گذراند که این حضور ایشان، فرصت مغتنمی برای جذب طلبه های جوان محسوب می شد که یکی از کارهای او تشکیل گعده های طلبگی بود که با این اقدام بر جذابیت حضور خودش در میان طلبه ها می افزود و با انس و مهربانی همسفره طلبه ها می شد.
امام جمعه شهرستان ری به نحوه تدریس آن مرحوم برای طلاب اشاره کرد و گفت: بخشی از شاگردان ایشان اکنون در مقام قضاوت هستند و بخشی امام جمعه و بخشی هم از اساتید دانشگاهها هستند که با همه عناوین و مدارج علمی که دارا هستند با توجه به آموزشهای پایه ای که نزد آقای عظیما در حوزه طلبگی دیده و دریافت کرده اند همان روحیه طلبگی خود را حفظ کرده اند.
وی افزود: من شخصا با توجه به مسائل مدیریتی و سایر امور کمتر فرصت حضور در میان طلبه ها را داشتم و بعضا بعنوان مدرس اخلاق حاضر می شدم؛ اما آقای عظیما بخاطر همین انسی که با طلبه ها داشتند، این نوع روحیات خودش یعنی مهربانی، اخلاق مداری، تبسم، خوش خلقی، خوش برخوردی، تواضع و فروتنی را به طلبه ها منتقل کرد و همه اینها از تأثیرات حضور ایشان در آن حوزه و مدرسه برای طلبه ها بود.
حجت الاسلام و المسلمین شاهچراغی در مورد رابطه مرحوم عظیما با سایر علما بویژه علمایی که به صورت مهمان در ایام خاص به مدرسه و حوزه می آمدند اینگونه می گوید: در ایام محرم و صفر روحانیون زیادی بویژه از قم به آن مدرسه می آمدند؛ حتی بعضی از فضلا مثل آیت الله خاتمی امام جمعه محترم تهران و یا آیت الله سعیدی تولیت محترم حرم حضرت معصومه(س) هم می آمدند و ما از آنها دعوت می کردیم تا منبری داشته باشند و شب ها هم گعده هایی با این بزرگواران داشتیم که موجبات آشنایی این بزرگواران با آقای عظیما شد و آن بزرگواران نیز بخوبی آقای عظیما را شناختند؛ تا به حدی که من چند وقت پیش که خبر فوت ایشان را به آیت الله خاتمی و آیت الله سعیدی دادم، آنها بسیار متأثر و ناراحت شدند.
وی با اشاره به عشق و ارادت ویژه مرحوم عظیما نسبت به ائمه اطهار(ع) و توجه خاص به جلسات روضه ابراز داشت: ایشان که خودشان منبری و روضه خوان بودند و جاهای مختلفی منبر و روضه می رفتند. اما ویژگی خاصی که در این خصوص دارا بودند، گریه بر نام امام حسین(ع) بود؛ که هرگاه نام امام حسین(ع) را می شنید، اشک از دیدگانش جاری می شد و اندوهگین می گردید.
وی بیان داشت: آقای عظیما اصالتا متولد تهران بود و همین اصالت تهرانی داشتن که از یک خانواده کاملا مذهبی بود، در منش و عشق و ارادت او نسبت به امام حسین(ع) هویدا بود و به محض شنیدن نام امام حسین(ع) اشکش جاری می شد و حالت بکاء می گرفت و این موضوع را همه شاهد هستند که عشق و ارادت ایشان به امام حسین و ائمه اطهار(ع) بی نظیر بود و در مقابل آن روحیه شوخ طبعی و چهره متبسم و خنده رو، چند برابر در ساحت ائمه اطهار حالت اندوه و بکا و اشک داشت.
حجت الاسلام و المسلمین شاهچراغی انقلابی بودن را یکی از ویژگیهای مهم مرحوم عظیما دانست و افزود: آقای عظیما در خصوص مسائل انقلاب و امام و چهره های انقلاب، مجاهدت های زیادی داشت و با بچه های انقلابی همراه بود و با سخنرانی های روشن بخش بخصوص در خصوص انقلاب و امام، جوانها را آگاه می کرد و با وجود جریانات سیاسی مختلف، اکثریت شاگردان و علاقه مندان وی به دلیل انقلابی بودن و مقلد امام بودنِ آقای عظیما از ایشان تبعیت می کردند.
امام جمعه شهرستان ری به تأثیر مرحوم عظیما در خصوص حضورش در شهرری اشاره کرد و گفت: واقعیت این هست که آن چیزی که کمتر به آن توجه شده در موضوع آمدن من به شهر ری هست که آقای عظیما در آن نقش کلیدی و حساس داشتند. آقای عظیما چندین بار که با هم ملاقات داشتیم، حتی در آن زمانی که من از امارات به ایران می آمدم و برای زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) مشرف می شدم به من می گفتند که حضور من برای شهرری مفید است و می توانم در رفع مشکلات اینجا کمک کنم و به رغم وجود و حضور سایر دوستان، تنها کسی که مشوق و پیگیر حضور من در شهرری بعنوان امام جمعه بود، ایشان بودند؛ هرچند که عدم تمایل بنده را هم می دانستند.
در دماوند که بودم شاید آنگونه که باید ایشان را نشناختم، اما وقتی که اینجا آمدم به ارزش وجودی ایشان بیش از پیش پی بردم.
نمی دانم نَفَس آیت الله مجتهدی چه بود که نَفَسَش به هر کدام از طلبه ها که خورده، همه دارای همین ویژگی هستند و آقای عظیما هم همچنین بودند.
وی در ادامه گفت: به هرحال آقای عظیما شاگرد آقای مجتهدی بود؛ اول اینکه طلبه فاضل و ملا بود و در ثانی آشنا به علوم حدیث و محدثی بود که وقتی منبر می رفت، عمدتاً از روایات اهل بیت(ع) نقل میکرد که با نَفَس خود بر مخاطبین تاثیر گذار بود.
از ویژگیهای ایشان این بود که احادیث ویژه و کمتر شنیده شده انتخاب می کرد و حتی خود من بعضی از احادیث را اولین بار از ایشان شنیدم؛ با اینکه کار خود ما هم همین بود اما این نشان از تسلط ایشان بر علم حدیث بود.
حجت الاسلام و المسلمین شاهچراغی در مورد خلق مهربان ایشان اینگونه می گوید: با ویژگی و روحیه خلیق، همه روحانیون را از هر سلیقه و تفکر دور خودش در اتاقش جمع می کرد و همه به ایشان علاقمند بودند. بعضی از طلبه ها به هرحال دارای تفکر متفاوت انقلابی بودند، اما همه در کنار او قرار داشتند و حتی طلبه های سایر کشورها بویژه طلبه های کشور افغانستان با توجه به تدریسی هم که برای آنها داشت در کنارش بودند و او را به شدت دوست داشتند.
وی در خصوص روحیه دستگیری از ضعفا که در آن مرحوم زبانزد بود می گوید: آقای عظیما به طلبه های نیازمند توجه خاصی داشت و هر چه که به دست می آورد، همه را برای رفع نیاز طلبه ها استفاده می کرد؛ از وجوهات و یا امکانات خودش و یا دوستانش و حتی چند بار از خود من هم برای طلبه های نیازمند کمک خواست و این یکی از خصوصیات او بود که اجازه نمی داد کرامت این طلبه ها خدشه دار شود و حرمت و عزت روحانیت را خوب حفظ می کرد و نمی گذاشت خدای نکرده یک روحانی دچار ذلت شود و هرکاری از دستش بر می آمد برای دستگیری از روحانیون ضعیف انجام می داد. لذا دفتر کار او یک دفتر ویژه بود که نوع این دفتر حتی برای حرم نیز می تواند مرکز و پایگاهی برای طلاب باشد.
امام جمعه شهرستان ری افزود: جلساتی که در دفتر ایشان برگزار می شد، علاوه بر فضای فرح بخشی که داشت فقط به شوخی سپری نمی شد و مباحث فروع فقهی و گاهی مثلا موضوعات اخلاقی و تربیتی هم مطرح می شد و چون خود ایشان در این حوزه صاحب نظر و مسلط بر مباحث از منابع مختلف بود، در واقع حضور طلاب در آن دفتر حضور در محضر علم بود و کسی که آنجا می نشست، نه تنها مردم عادی بلکه طلاب هم دست خالی از آنجا بیرون نمی رفتند.
وی در پایان گفت: با توجه به تسلط و اشراف آقای عظیما به رساله، همه ی مراجعین در حوزه احکام را کاملا پاسخگو بود و حضور در محضر او، محضر علم و اخلاق بود که در یک کلمه می توان گفت آقای عظیما یک عالم دین به معنای واقعی کلمه بود.
گفتنی است، این استاد فقید دوشنبه ۱۷ شهریور ۹۹ دارفانی را وداع گفت و پیکر پاکش سه شنبه ۱۸ شهریور در جوار حرم سیدالکریم(ع) آرام گرفت و میهمان کرامت امامزاده بزرگواری شد که بیش از ربع قرن مفتخر به خدمتش بود.
روابط عمومی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع)، بار دیگر ارتحال تأسف‌بار عالم ربانی حجت الاسلام والمسلمین حاج محمد حسن عظیما را به بیت مکرّمه ایشان و همچنین شاگردان و دوستداران آن عالم وارسته تسلیت عرض نموده و رفعت درجات و علو مرتبت برای آن عزیز سفر کرده را از درگاه خداوند منان مسألت می دارد.
گفت و گو با چند تن از شاگردان حجت الاسلام و المسلمین مرحوم عظیما(ره)
گفت و گو با فرزند حجت الاسلام و المسلمین مرحوم عظیما(ره)
