امر به معروف و نهی از منکر در روایات
گفته ها و فرمایشات معصومان ( علیهم السلام ) ترجمان قرآن ، تفصیل و تفسیر آن است و هرچه آنان بیان کرده اند باید ریشه هایش را در قرآن یافت و در حقیقت این دو از یک چشمه هستند و در اصل کلام معصوم(ع) همان آیات قرآن است . ایشان برای درک و فهم بیشتر بشر شرح و تفصیل داده اند؛ در این مجال برای اینکه اهمیّت و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر را در روایات معصومین (ع) بیان کنیم کاری بس دشوار است اگرچه در این باب بسیار سخن گفته اند . شهید ثانی از بزرگترین شخصیت های جهان تشیع و فقهای نامدار این روایات را کمرشکن توصیف کرده اسـت امـا انتخـاب آنها بسیار دشوار است . ما در این مقال به نشان تیمن و تبرک چهارده حدیث را با ترجمه تقدیم می نمائیم:
و عن الرضا (علیه السَّلام) :« كانَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يَقُولُ: إِذا اُمـَّتى تَواكَلَتِ الْأَمـْرَ بِاْلمـَعْرُوفِ وَالنَّهىَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَلْيَأْذَنوُا بِوِقاعٍ مِنَ اللّه»
« از حضرت رضا(علیه السلام) {نقل شده } است که : رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم)چنین بود که {بارها} می فرمود : « وقتی امت من امر به معروف و نهی از منکر را واگذارند پس باید با خدا اعلان جنگ نمایند.»
( بحارالانوار ج 100 ص 92)
قال الباقر (علیه السَّلام ) : « بِئسَ الَقَومِ, قَومٌ یُعیبُونَ الامرَ بالمعروفِ وَالنَهى عَن المُنکَرِ »
« امام باقر(علیه السلام) فرمود : « بدقومی هستند ، قومی که بر امر به معروف و نهی از منکر ؛ عیب می گیرند و آن را بی ارزش می پندارند.»
( وسایل الشیعه چاپ جدید ج 11 ص 392 )
قال الباقر (علیه السَّلام ) : « الأمرُ بِالمَعروفِ و النَّهيُ عَنِ المُنكَرِ خُلُقانِ مِن خُلُقِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ، فمَن نَصَرَهُما أعزَّهُ اللّه ُ، و مَن خَذَلَهُما خَذَلَهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ»
امام باقر(علیه السلام)فرمودند:امربه معروف‌و نهی از منکر دوخصلت‌از خصلتهای خدای عزوجل هستند هر که آنهارا یاری‌دهد عزتش بخشد و هر که تنهایشان گذارد خداوند عزوجل او را تنها می گذارد.
( بحارالانوار ج 100 ص 93)
قال الباقر (علیه السَّلام ) : « مَنْ مَشَی إِلَی سُلْطَانٍ جَائِرٍ فَأَمَرَهُ بِتَقْوَی اللَّه وَ وَعَظَهُ وَ خَوَّفَهُ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ الثَّقَلَیْنِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ مِثْلُ أَعْمَالِهِمْ »
امام باقر(علیه السلام)فرمودند: « کسی که به سوی حاکم ستمگری برود پس او را به تقوی و پرهیزگاری امر و موعظه کند و بترساند ، برای او مثل پاداش همه جن و انس و مثل اعمال نیک همه جن و انس خواهد بود.»
( امر به معروف و نهی از منکر دو فریضه بزرگ ، ص 40 )
قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم ) : وَ اَلَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ مَا أَنْفَقَ مِنْ نَفَقَةٍ أَحَبَّ مِنْ قَوْلِ اَلْخَيْرِ.
«پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله وسلم): « به آن خدایی که جانم به دست اوست هیچ بخششی بهتر از بخشش سخن نیک نمی باشد .»
( وسائل الشیعه ج 11 باب 1 ص 394 )
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) : « مَنْ اَمَرَ بَالْمَعْرُوفِ وَنَهى عَنْ المُنْكَرِ فَهُو خَليفَةُاللّه فى أَرْضِهِ و خَليفَةُ رَسُولِ اللّه وَ خَلیفَه کِتابه »
پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله وسلم) : « هر کس امر به معروف و نهی از منکر کند ، خلیفه خداوند در زمین خواهد بود و نیز جانشین رسول خدا و کتاب او (قرآن) خواهد بود . »
( مجمع البیان ج 2 ، ص 807 )
قال الصادق (علیه السَّلام ) : إنَّ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَيُبْغِضُ الْمُؤْمِنَ الضَّعيفِ الَّذي لادينَ لَهُ، فَقيلَ : وَ ما الْمُؤْمِنُ الضَّعيفُ الَّذي لا دينَ لَهُ؟ قالَ: اَلذّي لا يَنْهي عَنِ الْمُنْكَرِ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : « خداوند دشمن دارد مومن ضعیفی را که دین ندارد شخصی از آن حضرت پرسید چنین کسی کیست ؟ فرمود او که نهی از منکر نمی کند.»
( وسائل الشیعه ج 11 ص 399 )
قال مولانا علی (علیه السَّلام) : «فَرَضَ اللّه الأَمرَ بِالمَعروفِ مَصلَحَةً لِلعَوامِ وَ النَّهی عَنِ المُنکَرِ رَدْعَاً لِلسُّفَهاء.»
امام علی (علیه السلام) فرمودند : « خداوند امر به معروف را برای اصلاح مردم و نهی از منکر را برای جلوگیری از سفیهان و بی خردان از ارتکاب حرام واجب فرموده است.»
( نهج البلاغه ـ کلمات قصار ـ ص 252 )
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) : « لَا یحِلُ لِعَینٍ مُؤْمِنَةٍ تَرَی اللَّهَ یعْصَی فَتَطْرِفَ حَتَّی تُغَیرَه »
پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله وسلم) : « حـلال ( سزوار و شایسته ) نیست مژگان چشم مومنی که گواه معصیت خداوند است بهم خورد ، مگر آن که ( وضع نامطلوب ) را دگرگون بسازد. »
( وسائل الشیعه ج 11 ص 399 )
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) : « إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى لَيُبغِضُ المُؤمِنَ الضَّعيفَ الّذي لا زَبْرَ لَهُ ، و قالَ : هُوَ الّذي لا نهى عَنِ المُنكَرِ .»
پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله وسلم) :«همانا خداوند متعال مُومن ضعیفی را که عقل ندارد مورد غضب خود قرار می دهد و او کسی است که نهی از منکر نمی کند. »
( وسایل الشیعه ج 11 ص 399 )
قال الصادق (علیه السَّلام ) : مَنْ رَأَى أَخَاهُ عَلَى أَمْرٍ يَكْرَهُهُ- فَلَمْ يَرُدَّهُ عَنْهُ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَيْهِ فَقَدْ خَانَهُ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : « هرکس برادر دینی خود را بر انجام امر ناپسندی مشاهده کند و او را از آن کار باز ندارد در حالی که توانایی جلوگیری را داشته باشد همانا به او خیانت ورزیده است.
( تحف العقول ص 385 )
قال علی (علیه السَّلام) : لاَ تَتْرُكُوا الاَْمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَيُوَلَّى الله اُمُورَکُم شِرَارُكُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلاَ يُسْتَجَابُ لَكُمْ دُعائکم .
امام علی (علیه السلام) فرمودند : « امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که در نتیجه پروردگار امور شما را به اشرارتان بسپارد آنگاه لب به دعا می گشایید ولی دعایتان مستجاب نمی شود.»
( نهج البلاغه ، نامه47 ، ص 432 )
قال علی (علیه السَّلام) : «إِنَّمَا يَجْمَعُ النَّاسَ الرِّضَا وَ السُّخْطُ وَ إِنَّمَا عَقَرَ نَاقَةَ ثَمُودَ رَجُلٌ وَاحِدٌ فَعَمَّهُمُ اللَّهُ بِالْعَذَابِ لَمَّا عَمُّوهُ بِالرِّضَا فَقَالَ سُبْحَانَهُ : فَعَقَرُوها فَأَصْبَحُوا نادِمِينَ ».
امام علی (علیه السلام) فرمودند : « ای مردم همانا خشنودی و ناخشنودی ( رضا و سخط ) مردم را گرد هم می آورد . ناقه ثمود را فقط یک نفر پی کرد ، ولی عذاب الهی همه را فراگرفت چون همه بدین عمل راضی بودند خداوند فرمود : آن را پی کردند و آنگاه که پی‌بردند عذاب الهی دارد نازل می شود پشیمان گشتند. »
( نهج البلاغه ، خطبه 201 )
قال علی (علیه السَّلام) : « مَن تَرَکَ إنکارَ المُنکَرِ بِقَلبِهِ و یَدِهِ و لِسانِهِ فَهُوَ مَیِّتٌ بَینَ الأحیاءِ »
امام علی (علیه السلام) فرمودند : « آنکه منکر را با قلب و دست و زبانش انکار نکند ( بیزاری خود را اعلام نکند ) مرده ای بین زنده هاست. »
( وسائل الشیعه ج 11 ص 404 )
